සෘජු ගති ඇත්තෙක් විය යුතුය
සෘජු බව යන්න විවිධ අයුරෙන් අර්ථ දැක්විය හැක. නමුත් මෙහිදී අදහස් වන්නාවූ සෘජු බව ප්‍රතිපත්ති ගරුක බව, වචන වෙනස් නොකිරීම, එසේම කෙලෙස් ඉදිරියේ නොනැමෙන බව වශයෙන් දැක්වීමට හැකියාවක් ඇත. බොහෝ විට මෙය සමිබන්ධ කල හැකි වන්නේ ශිලය හා සමඟය. යමෙක් නිවන් මඟ ගමන් කිරීම් වශයෙන් යම් ශිලයක් සමාදාන වූයේ නම් එකී සමාදාන වූ සිල් පද පැමිනේනාවූ කෙලෙස් සතුරන් ඉදිරියේ එකකදු පලුදු නොවී යමෙක්ට රුකිය හැකිවන්නේ නම්, දිවි පරුදුවට තබමින්, අඛන්ඩ, අඡිද්ද, අසබල, අකල්මාස යනාදී වශයෙන් ශිලයක පැවතිය යුතු අඛණ්ඩ බව, සිදුරු නොවූ බව, තැනින් තැන් නොකැඩුන බව යනාදී වශයෙන් පරිපුර්ණ වීම සෘජු බව වශයෙන් දැක්විය හැක. සංඝ රත්නයේ ගුණ දැක්වෙන ගාථාවේ පරිදි සෘජු පටිපන්නෝ යනුවෙන් සංඝයා වහන්සේ හදුන්වන්නේ උන්වහන්සේලා සෘජු වූ ශිල ප්‍රතිපදාවන් පුරනා බැවිනි. කොයි සංඝ රත්නය ගත්තද ඔවුන්ගේ ශිලය සම විය යුතුය. ඒ ශිලය පැනවූයේ භාග්‍යවතුන්වහන්සේ දිවමන්ව වැඩ සිටි කාලයේදීය.
ගිහි බෞද්ධයෙක් නමි පඤ්ච ශිලය නොබිඳ රැකිය යුතුය යුතුය. එවිට ඔහු සෘජු බවින් යුක්ත වන්නේය. සමාජය තුල පඤ්ච පාපකර්මයන්ගේ යෙදෙමින් තමෝ බොහෝ සිල්වතුන් බව පෙන්වන්නාවූ පිරිස් ඇත. ඔවුන්ගේ සෘජු බවක් ඇත්තේ නැත එහි ඇත්තේ වංක බවකි. යමි ආකාරයකින් ශිලය පළුදුවූයේ නම් පැවිද්දෙක් නමි ඒ දෝශය විනය කර්මයේදී හෙලිකර ඇවැත් උදෙසා ගැනීමට සෘජු විය යුතුය. ගිහියෙක් නමි නැවත තිසරණ සහිත පඤ්ච ශිලයේ සමාදාන වීමට සෘජු විය යුතුය. කී දේ කෙරුමත්, කල දේ කීමත් යන ගුණාංගයද මෙහි දී සෘජු බව වශයෙන් හැදින්විය හැක.
බෙහෙවින් සෘජු විය යුතුය
මෙයින් අදහස් වන්නේ සෘජු වීම නැතහොත් ශිල ප්‍රතිපදාව වස්තුව, මිල මුදල්, ලාභ ප්‍රයෝජන හා අශ්ඨ ලෝක ධර්මය ඉදිරියේ නොසැලී යන්නාවූ ස්ථිර එකක් විය යුතු බවය. ගිහියෙක් නම් ඔහුගේ පඤ්ච ශිලය ජීවිත පරිතයාගයෙන් රුකිය යුතු ධර්මයක් වන්නේය. පැවිද්දෙක් නමි සිවි පරාජිකාවට පිළියමි නැති බැවින් දිවි හිමිකොට එම ශිලය රක්ෂා කර ගත යුතුය. එබැවින් ශිලය ප්‍රතිපදාවේ දී නියම නිවන් කැමති බෞද්ධයා, අධාර්මිශ්ඨ ජීවිතයකට වඩා ධාර්මික මරණයක් තොරාගැනීමට තරම් මනස දියුණු කල අයෙකු විය යුතුය. ක්‍රමිකව දියුණු වී බුද්ධත්වය පතන්නන් පරමත්ථ පාරමිතාව නැතහොත් ජීවිත පරිත්‍යාගයෙන් පුරන්නාවූ පාරමිතාවක් දක්වා දියුණු කරන්නේ මෙම සංකල්පනාවයි. එබැවින් ශිලය නිවන් මඟ ප්‍රමුඛ අංගයක් වන්නේය. සිල්වත් තැනැත්තා සෘජු අයෙක් වන අතර, වඩාත් සිල්වත් තැනැත්තා වඩාත් සෘජු අයෙක් වෙයි.
